"Prawdziwa powieść" opowiedzcie ich historie

 

Historia miłości, o której czytamy na okładce rozpoczyna się ok 370 strony książki. A jednocześnie cały czas jesteśmy na orbicie tej opowieści. Bo o (o)powieść tu chodzi!
Pisarka, albo jej alter ego, opowiada o swoim życiu, przypomina plotki o japońskim emigrancie Azumie, który spełnił swój amerykański sen i został bogaczem. Poznaje chłopaka, który opowiada jej o wcześniejszych latach pana Azumy, które poznał z opowieści służącej z domu jego wielkiej miłości. I tak, zapośredniczona historia toczy się przez lata i przechodzi przez kolejne osoby. Na ile jest prawdziwa? Co kto dopowiada, a co przemilcza?  Tego nie wiemy, ale nie o prawdę, bo o opowieść chodzi.

Autorka chciała napisać wielką powieść w europejskim stylu. Jej historia to rzecz już z literatury znana, bo przywołuje  schemat z „Wichrowych wzgórz”, ale zostaje historią oryginalną. To narracja z emocjami, miłością i odmalowanymi realiami zmieniającej się po wojnie Japonii, kraju skoku technologii, ale wciąż pełnego tradycji i pewnej hermetyczności. To więc też historia Japonii i Japończyków. Opowiedziana z rozmachem i realistycznym spojrzeniem na detale. Może bez wybuchów niekontrolowanych emocji i romantycznych miar odczuwania, bo jesteśmy jednak w świecie, który ceni ramy, grzeczność i powściągliwość. Jednocześnie pierwsze ponad sto stron książki to realizacja japońskiej „powieści o sobie”, gdy autorka opowiada o swoim życiu i dzieli się własną historią, także tą zostawania pisarką. Kolejne części książki, kolejne narracje są znów trochę opowieściami o tych osobach, które historię opowiadają, filtrując przez własne spojrzenie i wiedzę.  Ale chociaż w budowie powieści dzieje się nieco więcej niż w typowej powieści z XIX wieku i tak najważniejsza jest sama historia (która mi kojarzyła się miejscami, bardziej intuicyjnie niż faktograficznie z "Wielkim Gatsbym").

 Historia o miłości, dorastaniu, klasowym społeczeństwie, wojennych traumach, historycznych zaszłościach, wielu bohaterach i historiach, przede wszystkim kobiet. Wokół stelażu historii  chłopaka o niejasnym pochodzeniu i panienki z dobrego domu  pną się też dzieje trzech ciotek i służącej Fumiko, która staje się pewną siebie i zaradną kobietą pracującą. Historia zabiera nas  na japońskie bezdroża i tarasy, na których siostry przypominają o Czechowie, do odbudowującego się po wojnie Tokio i do USA.  Łączy wschodnią stałość i grzeczność z przekraczającym granice Zachodem.
To rodzaj tej historii, w którą się wsiąka, którą czyta się szybko z chęcią poznania dalszego ciągu (choć urywki przeszłości są znane od początku), ale też uważnie, i to nie tylko ze względu  nazmiany narratora.  Prawdziwa powieść z japońskim klimatem, siłą opowieści możliwością zaczytania. 

Minae Mizumura, "Prawdziwa powieść". Przeł.Anna Zielińska-Elliott. Wyd. Tajfuny. Warszawa 2024. 

"Kolonia" między spokojem i zgarożeniem

 

Na irlandzką wyspę przypływają angielski malarz (który chce malować klify jak Monet i tworzyć mit wyspy jak Gauguin) oraz francuski badacz język irlandzkiego. Dwóch obcych w życiu niewielkiej społeczności może sporo namieszać. Choć czy życie wyspiarzy podlega jakimkolwiek zmianom? Czy zmiana jest w ogóle możliwa?

Rozmowy o sztuce, jakie toczy malarz i młody Irlandczyk, uczący zawodowca patrzenia na to, co pod powierzchnią wody i widzenia kształtów ptaków. Wykłady o języku irlandzkim, trwającym na przekór historii i mitowi języka biedaków. Próby kolonizacji nie tylko języka i ziemi, ale też myślenia. Tradycyjne role grane w życiu. Los, który udaje, że się uśmiecha, do chłopaka, który nie chce być rybakiem. Sztuka, która ma wyzwolić. Młoda wdowa łącząca światy i babcia mówiąca tylko po irlandzku. Natura i kultura. Zabijane króliki i tworzenie szkicu pejzażu. Żywioł języka i morza.
I forma. Zapis dialogów jak z dramatu, miejscami z dodatkiem  poezji.  Pojawiające się w myślach malarza tytuły potencjalnych obrazów. Monologi  postaci płynące strumieniem świadomości, zmieniające równie płynnie swoich nadawców. A między tym  rozdziałami pozornie spokojnego, choć nie pozbawionego emocji życia  krótkie, reporterskie notki z działań IRA.  Zagrożenie. Relacje o kolejnych zamach i codziennych stratach. Bo jest rok 1979.

Najlepsze w „Kolonii” jest to, że to wszystko do siebie pasuje. Autorka gra kontrastem ciasnych pracowni i szerokich horyzontów widocznych z klifu. Konkretem słów malarza i wykładowego stylu naukowca. Spokojem wioski na końcu świata, strzałami na przystanku i w małej uliczce. Tworzy historię wysepki i jej pojedynczych mieszkańców. I czyta się to świetnie. W przyjemnym skupieniu należnym historiom i językowi, malującemu obrazy. 

Audrey Magee "Kolonia". Przeł.  Dobromiła Jankowska. Wyd. Poznańskie. Poznań 2024.  

"Tom Lake" między Wilderem a Czechowem

 

Tom Lake to miejscowość z letnim teatrem, w którym kiedyś grano spektakl "Nasze miasto". Lara, bohaterka książki, w pandemicznym roku spotka się z córkami w rodzinnym sadzie i opowiada o wydarzeniach sprzed lat, gdy grała w spektaklu rolę Emily.

A ponieważ jak sama zauważa, była stworzona do grania tej postaci i cokolwiek grała; grała zawsze Emily, zaczęłam szukać informacji o sztuce. Coś wiedziałam, kiedyś rozmawiałam z aktorem grającym postać pana Webba, ale im więcej doczytywałam, tym bardziej dochodziłam do wniosku, jak ważny jest w powieści ten kontekst. Kontekst amerykańskiemu czytelnikowi znajomy, bo sztuka Wildera pojawia się w repertuarach teatrów szkolnych, amatorskich, a na YT roi się od monologów Emily. I coś w tym jest. Emily w sztuce najpierw jest młoda, zakochana, potem jest mężatką, w 3 akcie pojawia się jako duch, by pożegnać się ze znajomym światem.

Z Larą jest podobnie- w linii współczesnej żegna się z młodzieńczą miłością, opowiada dorosłym córkom o przeszłości, w której jest młodą aktorką zakochaną w aktorze, który potem będzie gwiazdą kina. Ale teraz żyje zupełnie inaczej, co się stało, że ani uczucie, ani kariera nie miały ciągu dalszego?

Lara i jej historia- obecna i przeszła, grają pierwsze skrzypce. Reszta bohaterów, mówiąc językiem teatru, gra na nią. Jej mąż, który w Tom Lake reżyserował i potem grał Inspicjenta, gra podobną rolę w życiu-niby niewidoczny, schowany za innymi postaciami, a jednak świadomy tego, co dzieje się na scenie i kto kogo gra. Ale "Tom Lake" to nie tylko powieść o graniu, teatrze, kreowaniu. To historia pierwszej miłości, dorastania, mierzenia się z problemami. I choć rasizm, alkohol, ani problemy psychiczne nie są to na pierwszym planie i nie odzierają historii z jej nostalgiczno-wspomnieniowego charakteru, to jednak są i dotkną tych, którzy zechcą dostrzec w powieści coś więcej niż rozmowy o młodości w czereśniowym sadzie. Ten sad też teatralnie nieprzypadkowy. Bo jak u Czechowa w pozornie w spokojnej, letniej atmosferze, słychać nawoływania rzeczywistości. A i strzelba wybucha, gdy gwiazda filmowa Petera Ducana zaczyna przebłyskami wdzierać się w życie rodziny. 

To nie jest powieść, która przygniecie. W liczbie gęstych relacji i rozczarowań nie równa się z "Domem Holendrów". To książka o zasmakowaniu z ułudzie i grze i wybraniu życia spokojnego, prostego. Z ludźmi, na których można polegać. Docenieniu "życia, jakim żyje się w każdej minucie" (jak określa je w pożegnalnym monologu Emily).

Ann Patchett, "Tom Lake". Przeł. Anna Gralak. Wyd. Znak. Litera nova. Kraków 2023. 

"Słowa wdzięczności" 103 dni spojrzenia

 

Nie czytam poradników, ani książek motywacyjnych.  "Słowa wdzięczności" to dla mnie pewien eksperyment, a do eksperymentu namawia też autorka. Na każdy z 103 dni mamy tekst-rozważania Niemczynow  z cytatami z pisarzy, filozofów i świętych. A to po to, by nauczyć się doceniać to, co mamy oraz widzieć te elementy, za które możemy być wdzięczni.
Autorka sama pisze, że nie odkrywa w temacie wdzięczności niczego nowego, po prostu namawia do spojrzenia na życie z wdzięcznością- tą, za sprawy dobre i oczywiste (czasem te najtrudniej zobaczyć), ale także te, które doświadczają nas i pozwalają rozwijać się, a nawet zmieniać.

W tekstach sporo jest odwołań do życia autorki i jej powieści (odniesienia do książek, których nie znam,  a zatem są w moim czytaniu pozbawione kontekstu, podobały mi się średnio, ale może dla fanów twórczości są jakimś punktem zaczepienia).
To nie jest książka do przeczytania, raczej przerobienia. Jest o trudnościach, które wydają się nie do przejścia,  a zostawiają wiarę w siebie; o poczuciu własnej wartości, budowaniu relacji z sobą, Bogiem, innymi ludźmi. O pracy, rodzinie, kryzysach, wybaczaniu i dbaniu o siebie.O codziennych radościach, które powinniśmy dostrzegać, bo wtedy życie jest lepsze. Każdy tekst kończy się zadaniem, a forma wydania publikacji - z wykropkowanymi liniami i miejscem na zapiski,  pozwala traktować książkę jako rodzaj dziennika wdzięczności.

Wdzięczność to uczucie od jakiegoś czasu coraz bardziej doceniane. I dobrze! Bo pozwala zauważyć, jak wiele dobra nas otacza, a także, zwłaszcza  patrząc z perspektywy-zauważyć jak momenty trudne, smutne stały się punktami zwrotnymi lub po prostu ważnymi.
To nie jest książka do przeczytania na raz. W praktykowaniu wdzięczności chodzi o wytworzenie nawyku i dostrzegania tego, za co możemy dziękować. A to wymaga czasu i powtórzeń. I ten czas na próby i ćwiczenia daje ta książka.  Rzecz niezła na prezent, także dla nas samych, gdy to, co dobre w codzienności nam ucieka, a potrzeba pretekstu do chwili codziennego zatrzymania.

 

Anna H. Niemczynow. "Słowa wdzięczności". Wyd. Luna. Warszawa  2024.