"Mała" przyszła wielka Madame Tussaud

Gdy ktoś znany jest jako Madame Tussaud,  TA madame Tussaud do figur woskowych, to trudno sobie ją wyobrazić jako Małą. Małą, Marie, drobną dziewczynkę z podbródkiem po ojcu, nosem po matce. Dziewczynkę, która od wczesnych lat  była za pan brat z chorobą, śmiercią i ludzkim organizmem.  Swą historię Mała relacjonuje od pewnego mitycznego początku (bo przecież nie pamiętamy narodzin, historie poznania rodziców znany tylko z opowiadań), a potem już  znacznie bardziej rzeczywistych wydarzeń związanych z pracą u doktora Curtiusa,  zajmującego się tworzeniem modeli organów z wosku oraz wyjazdu ze Szwajcarii do Paryża. To tam  rozgrywa się największa część historii przyszłej twórczyni muzeum. 

Głowy z wosku  stają się coraz bardziej popularne, a Curtius, którego Marie jest asystentką i służącą zyskują coraz większą popularność. W końcu do spółki z wdowa Picot otwierają salon figur.  O eksponatach jest coraz głośniej, a po Małą wysyłają z Wersalu, bo jedna z księżniczek chciałby mieć w niej nauczycielkę rysunku.  Wieje wiatr historii i po kilku latach ta sama Marie, która jadła z królem ciastka na dachu trafia do więzienia, gdzie zaprzyjaźnia się z przyszła żoną Napoleona.   

Bo historia Marie to nie tylko opowieść o niej- dziewczynce, nastolatce, kobiecie, która zdobywa nowe umiejętności i uczy się patrzeć na ludzi. To też historia  zmieniających się porządków i szal,  przechylających się to na stronę rewolucjonistów, to monarchistów.  Jest bardzo ciekawa bohaterka, baczna obserwatorka świata, który jest dokoła niej. Jest  plejada świetnie nakreślonych postaci- od opisującego Paryż wędrownego kronikarza, przez delikatnego syna madame, skupionego na swej sztuce lekarza,  chowaną pod kloszem księżniczkę, aż po wdowę Picot:  twardą bizneswoman, czułą matkę i  kobietę żyjącą w potrzasku własnych myśli.  Jest niełatwy czas historyczny.  I jest autor, który to wszystko spina w świetną literaturę.  W posłowiu pisze, że prace nad książką zajęły mu 15 lat.  Że zdobył wiele materiału źródłowego i oparł się na faktach, ale część sytuacji czy cech swoich bohaterów musiał wymyślić.  W tej powieści nie widać szwów- nie wiem, co jest  fantazją, co informacją wyciągniętą ze źródeł. Ale biorę w całości.  Momentami ironiczna, czasem pełne dystansu, a kiedy indziej zaangażowanie narracja Marie, przemycane ciekawostki (wiecie, że osobiste służące w Wersalu mieszkały w szafach ustawionych blisko apartamentów pań?).  

Potoczystość opisów i klimat- czasem nieco makabryczny, czasem autentycznie smutny czy przerażający, chwilami lekko magiczny, sprawia, że książkę czyta się z ogromną przyjemnością i zainteresowaniem. I choć zdarza mi się narzekać na rozwlekłą narracje, tu mam wrażenie pełnej jasności i tego, że każde słowo zostało postawione w sposób przemyślany i potrzebny. 

 "Mała" pochłania, intryguje i daje mnóstwo tematów do rozmyślań- historia, kobiecość, zainteresowanie tym co nowe, dziwne, niepoznane, makabryczne i utrwalające nasz czas. Fascynująca powieść, której dodatkowym atutem są  autentyczne  szkice kobiety, której nazwisko nierozłącznie kojarzyć się będzie z woskowym imperium.

Edward Carey, "Mała światu znana jako Madame Tussoud". Przeł. Tomasz Wilusz.  Wyd. Prószyński i S-ka. Warszawa 2020.